Batubulan: een mooi dorp in het oosten van Bali
Batubulan: een mooi dorp in het oosten van Bali
- Traditionele dansen brengen de strijd tussen goed en kwaad tot leven in Batubulan
- In tempels komen eeuwenoude rituelen en kleurrijke offers samen
- Steenhouwers maken hier al generaties lang prachtige beelden uit steen
- Traditionele dansen brengen de strijd tussen goed en kwaad tot leven in Batubulan
- In tempels komen eeuwenoude rituelen en kleurrijke offers samen
- Steenhouwers maken hier al generaties lang prachtige beelden uit steen
Ontdek de cultuur van Bali
Barong en Keris dansen in Batubulan
Stel je voor: je zit in Batubulan en kijkt naar een Barong- en Keris-dans. Dit zijn geen gewone optredens, maar rituelen die diep in de Balinese cultuur geworteld zijn. Je ziet de strijd tussen goed (Barong) en kwaad (Rangda) tot leven komen. Tijdens de Keris-dans raken de dansers in trance en proberen ze zichzelf met traditionele dolken te verwonden. Dat klinkt heftig, maar voor de Balinezen is het een manier om het dorp te beschermen tegen negatieve invloeden.
De dansers dragen kleurrijke, handgemaakte kostuums en de muziek komt van een live gamelanorkest. Wil je dit meemaken? Goede plekken zijn Sahadewa Barong Dance en Sila Budaya Barong Dance in Batubulan. De shows starten meestal tussen 9:30 en 10:30 uur in de ochtend. Vaak staan er lokale bewoners op het podium, die deze tradities van hun familie hebben geleerd.
Een ticket kost tussen de 100.000 en 150.000 IDR. In het hoogseizoen is het slim om een paar dagen van tevoren te reserveren, bijvoorbeeld via de website of bij een reisbureau. Zo weet je zeker dat je een plekje hebt.
Tempels die je niet mag missen in Batubulan
Als je Batubulan bezoekt, mag je Pura Puseh eigenlijk niet overslaan. Dit is de belangrijkste tempel van het dorp en speelt een grote rol in het dagelijks leven. De tempel is gewijd aan de voorouders en de god Brahma. Je herkent de Balinese stijl meteen: versierde poorten, stenen beelden en een heilige binnenplaats waar alleen gelovigen mogen komen.
Naast Pura Puseh zijn er ook Pura Dalem en Pura Desa, elk met hun eigen betekenis voor het dorp. Tijdens ceremonies zoals Odalan (de verjaardag van de tempel) en Galungan wordt alles versierd met bamboestokken en offers. Wil je het rustig hebben? Ga dan vroeg in de ochtend of aan het einde van de middag. Tijdens ceremonies is het drukker, maar bezoekers zijn welkom.
Let wel op de regels: draag een sarong en sjerp (die kun je meestal huren bij de ingang), bedek je schouders en knieën, en maak geen foto’s tijdens het bidden. Vrouwen die menstrueren mogen de tempel niet in. Wees rustig en luister naar de aanwijzingen van de tempelwachters.
Steenhouwerijen bezoeken in Batubulan
Benieuwd hoe de beroemde beelden van Batubulan worden gemaakt? Hieronder vind je een handig overzicht van ateliers die je kunt bezoeken:
| Atelier | Adres | Specialiteit | Contact | Openingstijden |
|---|---|---|---|---|
| I Wayan Merta | Jalan Raya Batubulan 88 | Traditioneel | +62 361 294 567 | 10:00-16:00 |
| Putu Sila Studio | Jalan Raya Batubulan 102 | Modern | +62 361 298 123 | 10:00-16:00 |
Vaak zijn het familiebedrijven waar de kennis van generatie op generatie wordt doorgegeven. Je ziet hoe ze ruwe steen bewerken, details aanbrengen en het beeld polijsten. Bij sommige werkplaatsen kun je zelfs een workshop volgen en je eigen kleine beeldje maken. Demonstraties zijn er elke dag tussen 10:00 en 16:00 uur. Wil je meedoen aan een workshop? Reserveer dan minstens een week van tevoren, zeker in het hoogseizoen. Je kunt gewoon bellen of een WhatsApp-bericht sturen.
Kunstmarkten en galerieën in Batubulan
Zin om kunst te kijken of iets bijzonders mee naar huis te nemen? Hier vind je de belangrijkste kunstmarkten en galerieën in Batubulan:
| Locatie | Type kunst | Openingstijden | Prijsrange |
|---|---|---|---|
| Batubulan Art Market | Divers | 08:00-18:00 | 50.000 IDR+ |
| Griya Art Gallery | Schilderijen | 10:00-17:00 | Varieert |
| Batubulan Art Space | Beelden | 10:00-17:00 | Varieert |
De kunstmarkten en galerieën in Batubulan zijn anders dan de standaard toeristenwinkels. Hier vind je unieke werken van lokale kunstenaars, vaak direct uit het atelier. Denk aan houtsnijwerk, schilderijen, keramiek en textiel. Galerieën zoals Griya Art Gallery en Batubulan Art Space hebben steeds wisselende tentoonstellingen van kunstenaars uit de regio.
De Batubulan Art Market is elke dag open van 8 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds. Prijzen beginnen bij 50.000 IDR voor kleine souvenirs, maar kunnen oplopen tot miljoenen rupiah voor grote beelden. Je mag onderhandelen, maar doe dat met respect voor het vakmanschap. Tijdens feestdagen en festivals zijn er vaak extra activiteiten zoals live demonstraties. De meeste galerieën zijn open van 10 tot 5, en voor sommige moet je een afspraak maken.
Kunst en beelden uit Batubulan
Stenen beelden die Batubulan beroemd maken
Loop je door Batubulan, dan zie je overal stenen beelden die tempels, paleizen en tuinen op het eiland hun karakter geven. Je vindt er van alles: traditionele goden en demonen, maar ook moderne, abstracte vormen. De stijlen zijn in de loop der tijd veranderd. Wat ooit puur religieuze kunst was, is nu ook niet-religieus en experimenteel geworden. Kunstenaars proberen steeds nieuwe thema’s en technieken uit.
Bekende namen als I Nyoman Tjokot en Ida Bagus Tilem zijn zelfs buiten Bali beroemd, met werk in musea wereldwijd. Opvallend zijn de Barong- en Rangda-beelden bij tempelingangen, grote Garuda’s en gedetailleerde portretten van hindoeïstische goden. Wat Batubulan bijzonder maakt? De expressieve gezichten en de beweging in de beelden. Waar beelden uit andere regio’s vaak wat stijver zijn, lijken de sculpturen uit Batubulan echt te leven. Kijk goed, want de handtekening van de maker is meestal subtiel in het beeld verwerkt.
Welke steensoorten gebruiken de kunstenaars?
Steenhouwers in Batubulan werken met verschillende lokale steensoorten, elk met hun eigen kenmerken. De keuze van het materiaal bepaalt hoe het beeld eruitziet en hoe lang het meegaat. Paras (zandsteen) is zacht en licht poreus, ideaal voor gedetailleerd werk en beelden die binnen staan. Andesiet is harder en donkerder, perfect voor buitenbeelden omdat het goed tegen het weer kan. Vulkanisch gesteente uit de buurt van Gunung Agung heeft een bijzondere structuur en is geschikt voor stevige, weerbestendige sculpturen. De stenen komen uit steengroeven rond Batubulan en Gianyar.
Motieven en figuren die je vaak ziet
De motieven in Batubulan-sculpturen zijn sterk verbonden met Balinese mythologie en religie. Je ziet veel goden, demonen, beschermgeesten en symbolische dieren. Elk detail heeft een betekenis. Hindoeïstische invloeden zie je terug in afbeeldingen van goden als Vishnu en Shiva, terwijl animistische elementen opduiken in natuurgeesten en mythische dieren.
Typische motieven zijn de Kala (een demonisch gezicht boven tempelpoorten), de Naga (een slangendraak die bescherming biedt) en Dewi Sri (de godin van de rijst). Batubulan staat bekend om krachtige gezichten en sierlijke details. Waar andere plaatsen vaak kiezen voor verfijnde, gestileerde vormen, zijn de beelden uit Batubulan wat robuuster en emotioneler. Elk motief heeft een rol als beschermer of brenger van voorspoed in het dagelijks leven.
Ambacht en traditie in Batubulan
In Batubulan werken steenhouwers volgens methodes die door de generaties heen zijn ontstaan en steeds verder zijn verfijnd. Ze kiezen zorgvuldig de juiste steen en beginnen met het uithakken van de ruwe vorm. Daarna gebruiken ze steeds fijnere gereedschappen om details aan te brengen en het oppervlak glad te maken. Het type steen en het gewenste eindresultaat bepalen welke aanpak en tools ze nodig hebben. Beitels, hamers, raspen en polijststenen zijn onmisbaar.
Een klein beeld is meestal binnen één tot twee weken klaar, terwijl grote tempelbeelden maanden of zelfs een jaar kunnen duren. Sommige moderne werkplaatsen gebruiken elektrisch gereedschap, maar traditioneel gebeurt alles met de hand. Daardoor krijgt elk beeld een uniek karakter en worden kleine onregelmatigheden juist gezien als teken van vakmanschap.
Ambachtsateliers en hun manier van werken
De meeste ateliers in Batubulan zijn familiebedrijven waar kennis en vaardigheden van ouder op kind worden doorgegeven. Elk atelier heeft zijn eigen specialiteit, van religieuze beelden tot moderne kunstobjecten. De hoofdbeeldhouwer leidt het werk en verdeelt de taken onder familieleden en leerlingen.
Bij ateliers zoals Rumah Batu en Sanggar Seni Batu is er een duidelijke taakverdeling: de meester maakt het ontwerp en begint het beeld, anderen werken de details uit of zorgen voor het gladmaken. Sommige ateliers werken samen met internationale ontwerpers, maar blijven trouw aan hun traditionele manier van werken. Vaak kun je als bezoeker een workshop volgen en zelf de basis van het steenhouwen leren.
Vaardigheden doorgeven aan de volgende generatie
In Batubulan leren jongeren het vak vooral binnen de familie, volgens het meester-leerlingmodel. Ze beginnen met simpele taken zoals het schuren van steen of het aangeven van gereedschap, en nemen steeds meer ingewikkelde taken op zich. Kennis wordt vooral mondeling en door samenwerking overgedragen. Er zijn nauwelijks formele opleidingen; de meeste vaardigheden worden informeel binnen families geleerd.
Grotere ateliers bieden soms stages aan voor jongeren uit andere dorpen. Het ambacht staat onder druk door vergrijzing en omdat andere beroepen aantrekkelijker lijken. Lokale kunstscholen en samenwerkingen met culturele instellingen proberen jongeren te interesseren en het vak toekomst te geven door nieuwe markten aan te boren.
Batubulan: centrum van steenbewerking en traditie
Batubulan groeide vanaf de 17e eeuw uit tot hét centrum van steenbewerking op Bali. Door de nabijheid van steengroeven en tempels was er altijd vraag naar tempelbeelden en ornamenten. Tijdens de koloniale periode werd Batubulan nog bekender, vooral door opdrachten van buitenlandse klanten. Het beeldhouwen werd steeds verfijnder en kreeg een eigen stijl.
In de 19e eeuw werkten Batubulan-beeldhouwers aan grote tempelprojecten, waardoor het dorp nog belangrijker werd. Families zoals die van I Gusti Made Batu en de familie Sila hebben het vak sterk beïnvloed. In de jaren zeventig opende de eerste steenhouwerij speciaal voor toeristen, waarmee Batubulan ook een toeristische trekpleister werd.
Waar de naam Batubulan vandaan komt
Batubulan betekent letterlijk “maansteen” en daar zijn verschillende verhalen over. Volgens een bekende mythe ontstond het dorp op de plek waar een grote, glanzende steen lag die ’s nachts oplichtte in het maanlicht. Deze steen zou bijzondere krachten hebben en het dorp beschermen.
In de Balinese cultuur staat de maan voor vruchtbaarheid, bescherming en het vrouwelijke deel van het goddelijke. De naam Batubulan past daar goed bij en benadrukt de spirituele kant van het dorp. Sommige verhalen zeggen dat de naam verwijst naar de lichtgrijze kleur van de lokale stenen, die opvallen in het maanlicht.
Batubulan in de Balinese kunstwereld
Batubulan heeft een grote invloed gehad op de Balinese beeldhouwkunst. De methodes en stijlen die hier zijn ontstaan, verspreidden zich naar andere kunstcentra op het eiland. Tijdens de Pita Maha-beweging in de jaren dertig werden kunstenaars uit Batubulan uitgenodigd voor tentoonstellingen en samenwerkingen.
De expressieve beeldhouwstijl van Batubulan zie je terug in plaatsen als Ubud en Gianyar. Beeldhouwwerken uit Batubulan zijn te vinden in internationale musea zoals het Tropenmuseum in Amsterdam en het Museum Puri Lukisan in Ubud. Boeken als “Stone Carving in Bali” van H. Suteja Neka laten zien hoe belangrijk Batubulan is voor het culturele erfgoed van Bali.
