Markten op Bali en hoe je er winkelt

Stel je voor: je loopt over een markt op Bali, bijvoorbeeld Pasar Badung in Denpasar, Pasar Ubud of Pasar Sukawati. Hier draait het niet alleen om boodschappen doen, maar vooral om samenkomen. Je ziet families, buren en vrienden die elkaar ontmoeten tussen de kraampjes. De markten zijn meestal open gebouwd, met hoge daken en brede gangen. Daardoor waait het lekker door en blijft het overzichtelijk.

Alles ligt logisch bij elkaar: groenten en fruit vind je op één plek, vlees en vis liggen gekoeld apart, en bloemen en spullen voor ceremonies hebben hun eigen hoek. Het is er altijd levendig. Mensen praten, verkopers roepen hun waar aan, en de geur van kruiden, bloemen en wierook hangt overal in de lucht. Je merkt meteen: dit is het kloppende hart van het dagelijks leven op Bali.

Wat je vindt op de traditionele markten

Benieuwd wat je allemaal op zo’n markt tegenkomt? Kijk even naar deze tabel met typische producten en waarvoor ze gebruikt worden.

Je vindt er dus typisch Balinese producten, zoals canang sari (offermandjes van palmblad met bloemen en wierook), verse kruiden als kemangi en laos, en specerijen zoals kruidnagel en nootmuskaat. Ook batikdoeken, tempelparasols en handgemaakte wierook liggen er volop. Veel van deze spullen zijn bedoeld voor religieuze rituelen en zie je buiten Bali nauwelijks. De markten zijn belangrijk voor de Balinezen: ze voorzien in dagelijkse behoeften, steunen lokale boeren en makers, en zijn onmisbaar voor ceremonies.

Nachtmarkten: eten, sfeer en ontmoetingen

Heb je zin in een andere sfeer? Ga dan eens naar een nachtmarkt in Gianyar, Sanur of Seminyak. Zodra de zon onder is, verandert alles. Overal hangen gekleurde lampjes, families schuiven aan om samen te eten en je hoort het geluid van sissende grills. Het is er koeler dan overdag en vooral lokale gezinnen komen hier om te eten en bij te praten. Vaak zijn er straatmuzikanten of kleine optredens.

Typische gerechten die je hier kunt proberen zijn babi guling (speenvarken, vooral op speciale avonden), lawar (een pittig gerecht met vlees en kokos) en jajan pasar (zoete snacks zoals dadar gulung en klepon). Het eten wordt ter plekke klaargemaakt, dus het ruikt overal heerlijk. Nachtmarkten zijn belangrijk voor het sociale leven: families eten samen, kinderen spelen en vrienden spreken af. Hier ontstaan ook vaak nieuwe gerechten, geïnspireerd door lokale smaken.

Wanneer kun je het beste naar de markt?

Wil je weten wanneer je het beste naar de markt kunt gaan? Hier zie je een handig overzicht.

De beste tijd hangt af van wat je zoekt. Vroege ochtenden (4-7 uur) zijn ideaal als je verse producten wilt. Dan is het nog rustig en zijn vooral locals op pad. Later op de dag wordt het drukker, vooral met toeristen. In de ochtend is het koeler, zeker op markten in het binnenland zoals Ubud. Aan de kust, bijvoorbeeld in Sanur of Kuta, loopt de temperatuur sneller op.

’s Ochtends vroeg vind je de beste producten: net gevangen vis, verse groenten en bloemen die net geplukt zijn. Balinezen doen hun boodschappen vroeg, toeristen komen meestal later. In het regenseizoen is het ’s ochtends rustiger dan in het droge seizoen. Rond feestdagen als Galungan en Kuningan is het extra druk en zijn er meer spullen voor ceremonies te koop. ’s Avonds zijn markten rustiger, maar is er minder vers aanbod; dan draait het meer om snacks en kant-en-klare maaltijden.

Handig omgaan met bedragen op de markt

Op Bali hoort onderhandelen erbij, maar doe het altijd vriendelijk en met respect. Bij eten is er weinig ruimte om te onderhandelen, bij kunst en kleding juist meer. Let op je houding: oogcontact, vriendelijk blijven en interesse tonen wordt gewaardeerd.

Bij kunst of kleding begint de verkoper vaak met een bedrag dat twee tot drie keer hoger is dan wat hij echt wil hebben. Een goede deal ligt meestal rond 60-70% van de vraag. Bij eten kun je hooguit 10-15% van het bedrag afhalen; meer wordt niet gewaardeerd. Belangrijk is: praat rustig, zeg niet meteen ‘nee’, en bedank altijd, ook als je niets koopt. Vermijd agressief afdingen, lachen om het bedrag of boos worden. Veel toeristen gaan te snel akkoord of onderhandelen juist te hard, wat niet in goede aarde valt.

Kunst en ambacht in de dorpen

Elk dorp op Bali heeft zijn eigen kunstvorm. Ubud staat bekend om schilderkunst, Batuan om expressieve schilderijen, Batubulan om steenhouwen, Celuk om zilverwerk en Mas om houtsnijwerk. Begin 20e eeuw hebben buitenlandse kunstenaars zoals Walter Spies en Rudolf Bonnet invloed gehad op de ontwikkeling van deze dorpen. In Batuan zie je schilderijen vol details en religieuze thema’s. Batubulan maakt grote beelden van vulkanisch gesteente, vaak voor tempels. In Celuk werken families al generaties lang aan verfijnd zilverwerk. Mas richt zich op houtsnijwerk met spirituele en mythologische onderwerpen. Kunstcoöperaties en familieworkshops zorgen ervoor dat kennis en methodes worden doorgegeven aan nieuwe generaties. In minder bekende dorpen zoals Kamasan vind je wayang-schilderingen, geïnspireerd op klassieke schaduwpoppenverhalen.

Zilverwerk en sieraden uit Celuk

Zilverbewerking in Celuk is een familietraditie die al lang bestaat. Handgemaakte methodes zoals granulatie en filigraan zijn typisch voor dit dorp. Met eenvoudige gereedschappen maken de ambachtslieden sieraden vol details. De ontwerpen laten invloeden zien uit Java en China. Ateliers zoals Prapen combineren traditionele symbolen als de naga (mythische slang) met moderne vormen. Ondanks de druk van massaproductie en goedkope import blijven de zilversmeden opvallen door hun vakmanschap en bijzondere ontwerpen.

Houtsnijwerk en meubels uit Mas

Mas is bekend om houtsnijwerk met religieuze en spirituele thema’s. Dit ambacht is sterk verbonden met het hindoeïsme en lokale tradities. De houtsnijders werken met verschillende houtsoorten zoals sawo, suarwood en jackfruit. Jackfruit is vooral populair voor maskers en godenbeelden vanwege de spirituele waarde. Je ziet stijlen van realistisch tot gestileerd, altijd met veel aandacht voor detail. Het vak wordt meestal binnen families doorgegeven, waarbij leerlingen jarenlang onder een meester werken. Figuren als Barong en Rangda komen vaak terug in het werk en hebben een diepe culturele betekenis.

Batik en kleding op Bali

Balinese batik valt op door het gebruik van endek en songket, vaak met goud- of zilverdraad. De kleuren zijn fel en de patronen hebben een symbolische betekenis bij rituelen en ceremonies. Voor het verven worden natuurlijke kleurstoffen gebruikt zoals indigo en mengkudu. Patronen als patola en gringsing zijn belangrijk bij speciale gelegenheden. Moderne ontwerpers geven een nieuwe draai aan traditionele methodes, waardoor dorpen waar deze stoffen worden gemaakt zich blijven ontwikkelen. Bij ateliers zoals Threads of Life in Ubud kun je het hele proces zien, van spinnen tot verven en weven.