De lemukih: een reis door een verborgen Balinees dorpje
De lemukih: een reis door een verborgen Balinees dorpje
- Rustig bergdorp Lemukih ligt op 700 meter hoogte in Noord-Bali
- Ontdek watervallen, rijstterrassen en traditionele koffieplantages in de groene natuur
- Perfect voor natuurliefhebbers die de drukte willen vermijden en het lokale leven willen ervaren
- Rustig bergdorp Lemukih ligt op 700 meter hoogte in Noord-Bali
- Ontdek watervallen, rijstterrassen en traditionele koffieplantages in de groene natuur
- Perfect voor natuurliefhebbers die de drukte willen vermijden en het lokale leven willen ervaren
Handige info voor je reis
Lemukih: waar ligt het en hoe kom je er?
Stel je voor: je bent in het noorden van Bali, weg van de drukte. Lemukih is zo’n rustig dorp, ongeveer 15 kilometer onder Singaraja, in het Buleleng-gebied. Het ligt op 700 meter hoogte aan de voet van de Batur-vulkaan. Daardoor is het hier lekker fris en overal zie je groen. Je zit hier tussen bossen, rijstvelden en koffieplantages. Perfect als je van natuur houdt.
Wil je weten hoe ver Lemukih van andere plekken ligt? Kijk even naar deze tabel:
| Vertrekpunt | Reistijd | Afstand |
|---|---|---|
| Denpasar | 3 uur | 85 km |
| Ubud | 2 uur | 60 km |
| Lovina | 45 min | 25 km |
Je kunt op verschillende manieren naar Lemukih reizen. Huur bijvoorbeeld een privéchauffeur voor 500.000 tot 700.000 IDR per dag. Liever zelf rijden? Een scooter kost je 80.000 tot 120.000 IDR per dag. Of pak een ojek (motortaxi) vanaf Gitgit voor 50.000 tot 70.000 IDR.
Let wel op: het laatste stuk van 5 kilometer is smal, steil en soms onverhard. Er zijn scherpe bochten en ’s avonds is het donker. In het regenseizoen kan de weg glad en modderig zijn. Dus neem je tijd, zeker als je zelf rijdt.
Overnachten in Lemukih en omgeving
Ben je op zoek naar een slaapplek? Hier vind je een paar opties in Lemukih en de buurt:
| Accommodatie | Prijs per nacht | Bijzonderheden |
|---|---|---|
| Lemukih Homestay | 300.000 IDR | Ontbijt, gids |
| Bali Mountain Retreat | 350.000 IDR | Bungalow, tuin |
| Pondok Wisata Lemukih | 250.000 IDR | Eenvoudig, landwerk |
| Rumah Desa Lemukih | 280.000 IDR | Homestay |
| Sawah Indah Guesthouse | 320.000 IDR | Uitzicht, basic |
| Munduk Moding Plantation | 1.200.000-2.500.000 IDR | Luxe, pool |
| Puri Lumbung Cottages | 600.000-1.200.000 IDR | Traditioneel, huisjes |
| Sanak Retreat Bali | 1.000.000-1.800.000 IDR | Bungalow, wellness |
Homestays bieden vaak ontbijt, gidsen en transfers. Kies je voor een luxer resort? Dan kun je meestal ook gebruik maken van een spa, zwembad, restaurant of kinderopvang.
Wanneer kun je Lemukih het beste bezoeken?
Wil je lekker wandelen en genieten van het weer? Kom dan tussen mei en september. De paden zijn dan goed begaanbaar en het is niet te heet. In juni en juli is het wat drukker, vooral bij de watervallen. Augustus en september zijn rustiger, maar het wandelweer blijft top.
De temperatuur ligt het hele jaar tussen 21°C en 28°C. De koelste maanden zijn juni, juli en augustus.
In het regenseizoen (december tot maart) zijn de watervallen op hun mooist, maar de paden kunnen glad zijn. Sommige wegen zijn dan moeilijk bereikbaar.
Wil je iets van de lokale cultuur meemaken? Plan je reis dan rond deze ceremonies:
- Odalan Pura Desa Lemukih (18 maart en 14 oktober 2024)
- Galungan (28 februari en 25 september 2024)
- Kuningan (9 maart en 5 oktober 2024)
Tijdens deze periodes zijn accommodaties sneller vol, maar de sfeer en de ceremonies zijn echt de moeite waard.
Natuur in Lemukih die je niet wilt missen
De watervallen van Lemukih: Sing Sing, Dedari en Kroya
Zin in een avontuur? In Lemukih vind je drie bijzondere watervallen: Sing Sing, Dedari en Kroya. Elke waterval heeft z’n eigen karakter.
Sing Sing ligt verscholen achter een 15 meter hoge basaltwand. Hier groeien wilde gember en orchideeën. Soms zie je zelfs de Balinese drongo. Na een wandeling van twintig minuten en 120 treden sta je bij het water. Volgens de locals heeft het water geneeskracht.
Dedari is de hoogste, met 40 meter. Dorpsverhalen zeggen dat deze plek wordt beschermd door engelen die je alleen bij volle maan ziet. De route is wat pittiger: 220 treden en smalle paden.
Kroya bestaat uit twee waterstromen van 25 meter die samenkomen in een diepe poel. In het droge seizoen kun je hier veilig zwemmen. De wandeling naar Kroya duurt ongeveer 45 minuten en telt 340 treden. Het water zou geluk brengen aan pasgetrouwde stellen.
Bij alle watervallen kun je een lokale gids meenemen. Bij regen is dat zelfs verplicht voor je veiligheid. De prijs ligt tussen 50.000 en 100.000 IDR per groep.
De rijstvelden van Lemukih
De rijstterrassen in Lemukih zijn echt een plaatje. Ze worden al generaties lang op traditionele manier onderhouden. Het water stroomt via het Subak-systeem, een netwerk van bamboe en stenen kanalen. Een waterpriester, de Pekaseh, houdt alles in de gaten.
Hier groeien verschillende soorten rijst: rode rijst (oogst in juni en december), groene rijst (april en oktober) en witte rijst (mei en november). Je kunt de terrassen verkennen via een wandelroute van ongeveer twee uur. Die begint bij Lemukih Homestay en loopt langs uitzichtpunten zoals Warung Panorama.
Wil je meer doen dan alleen kijken? Help mee met planten of oogsten, of volg een workshop over de Subak-rituelen. Door de steile hellingen gebeurt veel werk nog met de hand. Dat is goed voor de natuur, maar het is ook zwaar werk. Jonge boeren trekken soms weg en moderne landbouwmethodes zetten druk op de tradities.
De mooiste plekken om te fotograferen in Lemukih
Ben je gek op fotografie? Lemukih is een paradijs voor je camera. Het landschap is afwisselend en het licht is vaak bijzonder.
Het Bamboe Bos is het mooist tussen zeven en negen uur ’s ochtends. Dan valt het zonlicht prachtig tussen de bamboestammen. Neem een groothoeklens en statief mee.
Bij Warung Panorama kun je rond zonsondergang de rijstvelden vastleggen, vooral tussen half zes en half zeven. Met een telelens kun je mooie details pakken.
Bij Dedari waterval verschijnen soms regenbogen in de nevel, vooral tussen twaalf en twee uur ’s middags. Kroya is het rustigst voor acht uur ’s ochtends, ideaal als je geen andere bezoekers op je foto wilt.
Minder bekende plekken zijn de oude Banyanboom bij de dorpsingang en de koffieplantages, die bij zonsopgang vaak in de mist liggen. Vraag altijd even toestemming als je portretten maakt, gebruik geen flits bij tempelceremonies en draag een sarong bij heilige plekken.
Activiteiten en avonturen op Bali
Wandelen van Lemukih naar Mount Batur
Zin in een stevige wandeling? De route van Lemukih naar Mount Batur is 12 kilometer lang en voert je door verschillende landschappen. Je begint in het centrum van Lemukih, loopt langs koffieplantages, door Trunyan Baru, een mistig bos en eindigt op de kraterrand van Mount Batur.
Het is een flinke klim: je stijgt 1200 meter en bent 7 tot 8 uur onderweg. Je start op 700 meter en eindigt op 1900 meter. Zorg dus voor stevige bergschoenen, regenkleding, genoeg water en een hoofdlamp. Het weer kan snel omslaan, met kans op mist en regen.
Een lokale gids, zoals Pak Ketut Lemukih (400.000 IDR per dag), is handig en bij slecht weer zelfs verplicht. Wil je het wat rustiger aan doen? Kies dan voor een kortere wandeling naar de koffieplantages (6 km, 3 uur) of een makkelijke route langs rijstvelden en de Sing Sing waterval (4 km, 2 uur).
Koffieplantages in de omgeving
In de buurt van Lemukih vind je koffieplantages waar nog op traditionele manier wordt gewerkt. Ongeveer 120 boeren verdienen hier hun inkomen met koffie. Je ontdekt verschillende soorten: de fruitige Arabica Lemukih, de krachtige Robusta Lemukih en de Bali Moon-koffie, waarvan de bonen onder het maanlicht drogen.
Tijdens een bezoek zie je het hele proces: van het plukken (mei-juli en november-januari), het fermenteren in houten vaten, het drogen op bamboematten, tot het roosteren op houtvuur en het malen en zetten op de traditionele manier.
Je kunt terecht bij plantages als de Lemukih Koffie Coöperatie (100.000 IDR inclusief proeverij), Bali Moon Coffee Farm (120.000 IDR) en Sawah Indah Coffee Estate (90.000 IDR). Koffie koop je bij de coöperatie (80.000 IDR per 250 gram) of bij Warung Panorama (90.000 IDR per 250 gram voor Arabica).
Elke volle maan is er een koffieceremonie met proeverij en lokale snacks. Je kunt reserveren via de coöperatie.
Cultuur en dagelijks leven in Lemukih
Pura Desa tempel: het middelpunt van Lemukih
De Pura Desa is het kloppend hart van Lemukih. Hier komen dorpelingen samen voor rituelen en sociale bijeenkomsten. De tempel bestaat uit drie delen met in totaal 17 schrijnen, waaronder een speciale voor Dewi Danu, de watergodin. Bij de ingang zie je houtsnijwerk van mythische dieren.
Het gebouw is traditioneel, met veel baksteen en hout, en ouder dan het Majapahit-rijk. Naast Dewi Danu worden hier ook Ratu Gede Macaling en de Barong Lemukih (een lokale beschermleeuw) vereerd.
Tijdens feestdagen zoals Odalan, Galungan, Kuningan en Saraswati kun je gamelanmuziek, bloemenoffers en traditionele dansen meemaken. Bezoekers zijn welkom buiten deze periodes, maar draag wel een sarong en sjerp. Het heiligste deel is alleen toegankelijk voor hindoes.
Volgens lokale verhalen is de tempel gebouwd op een plek waar ooit een heilige bron ontstond, na een droom van de eerste dorpsoudste.
Tradities en het dorpsleven in Lemukih
Lemukih houdt vast aan oude gewoonten en heeft een hechte gemeenschap. Zestien dorpsoudsten nemen samen beslissingen, zonder één enkele leider. Het kastensysteem bestaat nog steeds, met vooral Sudra-families en een paar Brahmana’s.
Eigen dorpsceremonies zijn bijvoorbeeld de Ngusaba Goreng, waarbij twee keer per jaar voedsel wordt geofferd op een heuvel, en de Baris Jojor-dans met jongens die lange bamboesperen dragen.
Kunst is belangrijk: de Gamelan Gong Kebyar wordt alleen bij speciale gelegenheden gespeeld, er worden houten Barong-maskers gemaakt en er is handgeweven textiel met lokale patronen.
Veel jongeren trekken naar de stad, maar komen vaak terug voor belangrijke dorpsfeesten. Traditionele ambachten zoals bamboevlechten en houtsnijwerk blijven bestaan. Als bezoeker kun je meedoen aan danslessen, kookworkshops en landbouwactiviteiten. Volg de aanwijzingen van de dorpsoudsten en draag gepaste kleding.
Eten uit Lemukih: wat je hier proeft
De keuken van Lemukih is verbonden met de bergen en wisselt met de seizoenen. Typische gerechten zijn Gedang Mekuah, een stoofpot van groene banaan en jonge jackfruit met gember en kokosmelk, vaak gegeten bij oogstfeesten. Lawar Nangka Putih, gemaakt van jonge jackfruit, kokos en kruiden, zie je vooral bij tempelceremonies.
Tum Lemukih is vis met wilde bergkruiden, gestoomd in bananenblad en populair bij familiefeesten. Een bijzonder product is Madu Hitam, zwarte honing uit het bos, geoogst in het droge seizoen en gebruikt in drankjes en tegen hoest.
Het seizoen bepaalt wat er op tafel staat: meer vis en verse groenten in het droge seizoen, meer soepen en wortelgroenten in het regenseizoen. Bij lokale eetgelegenheden zoals Warung Panorama, Rumah Desa Lemukih en Lemukih Homestay betaal je voor deze gerechten tussen de 25.000 en 40.000 IDR.
Bij Lemukih Homestay kun je kooklessen volgen en in het droge seizoen leren hoe je honing verzamelt. Maaltijden worden meestal met de rechterhand gegeten aan lage tafels. Gasten worden altijd eerst bediend en samen eten staat voor respect en verbondenheid.
