Een bezoek aan het traditionele dorp Tenganan op Bali
Een bezoek aan het traditionele dorp Tenganan op Bali
- Tenganan beschermt zijn eeuwenoude tradities en gebruiken met strenge regels
- In juni vindt het bijzondere vechtfestival Mekare-kare plaats
- Het dorp beperkt toerisme om de cultuur en gemeenschap te beschermen
- Tenganan beschermt zijn eeuwenoude tradities en gebruiken met strenge regels
- In juni vindt het bijzondere vechtfestival Mekare-kare plaats
- Het dorp beperkt toerisme om de cultuur en gemeenschap te beschermen
Handige info voor je bezoek
Wat je moet weten als je Tenganan bezoekt
Ga je naar Tenganan? Dan is het slim om even stil te staan bij de lokale gewoontes. Je hoort altijd een sarong en sjerp te dragen, wie je ook bent. Tijdens ceremonies is het de bedoeling dat je rustig blijft en wat afstand houdt. Wil je foto’s maken, vooral bij religieuze activiteiten? Vraag dan eerst even toestemming.
Niet alle plekken zijn toegankelijk. Sommige delen van de tempels zijn heilig en daar mag je niet komen. Bij de ingang betaal je meestal een kleine bijdrage, zo’n 10.000 tot 20.000 IDR, voor het onderhoud van het dorp.
Let erop dat je schouders en knieën bedekt zijn. Gebruik geen flitser als je foto’s maakt en blijf uit verboden gebieden zoals heilige tempels en privéwoningen. Neem geen eten of drinken mee naar heilige plekken, laat geen afval achter en neem niets mee uit tempelgebieden. Zo laat je zien dat je respect hebt voor de tradities.
Waar Tenganan ligt en hoe je er komt
Tenganan ligt in Oost-Bali, in de regio Karangasem, vlakbij Candidasa. Het dorp ligt tussen de heuvels en rijstvelden, wat meteen voor een bijzondere sfeer zorgt. Het is wat afgelegen, maar je komt er makkelijk via de hoofdwegen.
Hieronder zie je hoe lang je onderweg bent vanaf een paar bekende plekken:
| Vertrekpunt | Afstand | Reistijd |
|---|---|---|
| Ubud | 45 km | 1,5 uur |
| Denpasar | 60 km | 2 uur |
Je kunt er komen met een privéchauffeur (dat is het meest relaxed), op een scooter (als je ervaring hebt), via een dagtour of met lokale bemo’s, al rijden die niet zo vaak. De wegen zijn goed tot het laatste stuk, dat wat smaller en steiler is. Je parkeert aan de rand van het dorp en loopt dan in ongeveer vijf minuten naar de ingang via een duidelijk pad.
De beste periode om Tenganan te ontdekken
Wanneer kun je Tenganan het beste bezoeken? Dat hangt af van wat je wilt meemaken. Tussen april en oktober is het droog seizoen. Het weer is dan meestal goed, ideaal voor foto’s en wandelingen, maar het kan wel drukker zijn. Van november tot maart is het regenseizoen. Dan is het rustiger en alles is groener, maar de paden kunnen modderig zijn.
Wil je een bijzondere ceremonie meemaken? In juni, bij volle maan, is de Mekare-kare of Perang Pandan ceremonie. Dat is echt het culturele hoogtepunt. Een andere belangrijke ceremonie is Ngusaba Sambah, die ergens tussen april en juni valt (afhankelijk van de Balinese kalender).
Kom vroeg in de ochtend, voor tien uur, als je het dorp in alle rust wilt beleven. Check wel even van tevoren of het dorp open is, want op sommige religieuze dagen is het deels gesloten. Marktdagen en demonstraties van ambachten zijn vaak in het weekend.
| Periode | Weer | Drukte | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|
| Apr – Okt | Droog | Drukker | Beste foto’s |
| Nov – Mrt | Regen | Rustiger | Groener |
| Juni | Droog | Druk | Mekare-kare |
Het erfgoed van Tenganan
Hoe Tenganan als Bali Aga dorp ontstond
Tenganan is een van de oudste dorpen op Bali. De mensen hier stammen af van de oorspronkelijke bewoners, nog van vóór het hindoeïsme. Er gaan verhalen rond over het ontstaan van het dorp, zoals die van koning Bedahulu en zijn paard Mayang Mekar, dat de plek van het dorp zou hebben bepaald.
Omdat Tenganan eeuwenlang vrij afgesloten bleef, zijn veel oude tradities bewaard gebleven. Het dorp heeft een eigen dialect, andere begrafenisrituelen dan de rest van Bali en een unieke manier van tempels bouwen en feesten vieren.
Waarom Tenganan wordt beschermd als erfgoed
Tenganan wordt gezien als belangrijk erfgoed vanwege de bijzondere tradities, bouwstijl en ambachten. Het heeft geen officiële UNESCO-status, maar het dorp wordt wel erkend als een waardevol cultureel gebied.
De dorpsraad, lokale overheid en nationale instanties werken samen om alles te beschermen. Nieuwe gebouwen moeten volgens de traditionele regels worden gebouwd, met alleen natuurlijke materialen. Moderne bouw mag niet in het centrum.
De grond blijft van de gemeenschap en landbouw volgt oude regels. Toerisme wordt bewust beperkt: tijdens ceremonies zijn er vaste bezoekersaantallen en groepen moeten met een gids op pad. Het geld dat binnenkomt, wordt gebruikt voor onderhoud en onderwijs in het dorp.
Het dagelijks leven en de regels in Tenganan
In Tenganan draait alles om traditie en samenleven. Het dorp heeft een eigen kastensysteem, anders dan op de rest van Bali. Trouwen met iemand van buiten het dorp? Dan hoor je er niet meer bij – zo blijft de cultuur behouden.
Land en huizen zijn meestal gezamenlijk bezit en kunnen niet zomaar verkocht worden. De dorpsraad beslist samen, organiseert rituelen en beheert het geld van het dorp. Moderne dingen zoals onderwijs, mobiele telefoons en internet worden voorzichtig toegelaten. Zo zoekt de gemeenschap steeds naar een balans tussen traditie en verandering.
Ceremonies en festivals in Tenganan
Tenganan is een dorp waar tradities nog steeds een grote rol spelen. De dorpskalender staat vol met rituelen die de unieke cultuur van de Bali Aga-gemeenschap laten zien.
Mekare-kare, ook wel Perang Pandan genoemd, is het bekendste ritueel: een gevecht met bundels pandanbladeren waarbij moed en eer centraal staan, ter ere van de god Indra. Deze bijeenkomst komt uit de tijd van vóór het hindoeïsme en is sterk verbonden met de identiteit van het dorp.
Naast Mekare-kare zijn er andere belangrijke gebeurtenissen, zoals het maandenlange Ngusaba Sambah, de sierlijke Rejang-dansen en verschillende rituelen die belangrijke momenten in het leven van de dorpsbewoners markeren. Tenganan heeft een eigen kalender die anders is dan de gewone Balinese kalender, wat de bijzondere positie van het dorp binnen de cultuur van Bali onderstreept.
Mekare-kare en andere tradities in Tenganan
Mekare-kare, of Perang Pandan, vindt elk jaar plaats in juni bij volle maan en is het hoogtepunt van het jaar in Tenganan. Mannen gaan met elkaar de strijd aan, gewapend met bundels scherpe pandanbladeren, gekleed in traditionele doeken en hoofdbanden. De klanken van selonding-muziek klinken door het dorp.
De voorbereiding is uitgebreid: deelnemers reinigen zich ritueel, maken hun wapens van pandanbladeren en bereiden samen eten en offers. Op het dorpsplein dagen mannen elkaar uit in korte, felle gevechten. Na afloop worden wonden verzorgd met kruiden en volgt een gezamenlijke maaltijd die de band binnen het dorp versterkt.
De Ngusaba Sambah-bijeenkomst loopt van april tot juni en bestaat uit offers, dansen en rituelen die gericht zijn op vruchtbaarheid en voorspoed. Tijdens grote bijeenkomsten voeren jonge vrouwen de Rejang-dans uit, die zuiverheid en de band met voorouders laat zien. Rituelen rond geboorte, volwassen worden, huwelijk en dood hebben elk hun eigen gebruiken en houden de sociale structuur van het dorp in stand.
Tradities en kunst op Bali
Geringsing-weefsels: meer dan alleen stof
Geringsing is een bijzondere weeftechniek uit Tenganan. Hierbij worden zowel de lengte- als breedtedraden met de hand gebonden en geverfd voordat het weven begint. Daardoor ontstaan er patronen die je meteen herkent.
Een geringsing-doek maken kost veel tijd – soms zijn ze er jaren mee bezig. De wevers gebruiken alleen natuurlijke kleurstoffen, zoals indigo en mengkudu. De patronen zijn vaak geometrisch of met bloemen, en hebben allemaal een eigen betekenis, zoals bescherming, vruchtbaarheid of balans.
Deze doeken zijn niet zomaar mooi; ze hebben een diepe culturele waarde. Ze worden als heilig gezien en zouden bescherming bieden tegen ziekte en ongeluk. Tijdens belangrijke ceremonies moet je ze dragen. Het weven leer je van moeder op dochter, na jarenlang oefenen.
Tegenwoordig willen minder jongeren dit vak leren. Ook is er concurrentie van goedkope imitaties en worden de juiste materialen steeds schaarser. Toch blijven deze doeken geliefd bij verzamelaars en musea, wat het dorp een belangrijke bron van inkomsten oplevert.
Ambachten en kunst uit Tenganan
Naast de geringsing-weefsels staat Tenganan bekend om andere handgemaakte ambachten. Zo maken ze prasi: kalenders en manuscripten van lontar-palmblad die zorgvuldig worden gegraveerd en beschilderd met natuurlijke kleuren. Deze prasi bevatten vaak religieuze teksten of belangrijke verhalen voor het dorp.
Een ander uniek voorwerp is de selonding, een ijzeren xylofoon die alleen in Tenganan wordt bespeeld tijdens ceremonies. Het dorp heeft ook een rijke traditie in houtsnijwerk, vooral te zien op tempelpoorten en huisdecoraties. Hiervoor gebruiken ze lokaal hardhout met traditionele motieven.
Bamboe wordt verwerkt tot manden, muziekinstrumenten en gebruiksvoorwerpen met ingewikkelde vlechttechnieken. Deze ambachten zijn niet alleen cultureel waardevol, maar worden ook steeds belangrijker als bron van inkomsten. Denk aan verkoop aan bezoekers, deelname aan kunstmarkten en export.
De productie blijft in handen van dorpsbewoners die hun werk aanpassen aan moderne wensen zonder de traditionele manieren los te laten. Om deze ambachten te behouden, geven families hun vaardigheden door en worden jongeren via dorpsscholen actief betrokken bij het leerproces.
Architectuur en de opbouw van het dorp
De bijzondere bouwstijl en indeling van Tenganan
Tenganan heeft een bouwstijl en dorpsindeling die je nergens anders op Bali ziet. Het dorp is strak georganiseerd langs een noord-zuid lijn, wat past bij de manier waarop de Bali Aga naar de wereld kijken. Deze lijn verbindt de heilige bergen in het noorden met de zee in het zuiden. Aan deze centrale as liggen parallelle straten met traditionele huizen, allemaal gebouwd volgens vaste regels.
Elk huis heeft een binnenplaats en verschillende plekken voor het dagelijks leven. De woningen zijn gemaakt van natuurlijke materialen zoals leem, bamboe en hout, met rieten daken die het dorp zijn herkenbare uitstraling geven. Binnen is elk huis logisch ingedeeld: een voorhof, woonkamer, keuken en een heilige plek voor ceremonies en gebeden.
In het midden van het dorp staan de belangrijkste gebouwen voor de gemeenschap, zoals de Bale Agung waar de dorpsraad samenkomt, en open paviljoens voor ceremonies en andere activiteiten. De centrale tempel, Pura Penataran, samen met versierde toegangspoorten, vormt het spirituele hart van Tenganan.
De indeling van het dorp laat zien hoe de sociale verhoudingen zijn – de plek en grootte van een huis zeggen veel over iemands positie in de gemeenschap. Sommige huizen hebben nu moderne voorzieningen zoals elektriciteit en sanitair, maar het traditionele uiterlijk blijft behouden. In het centrum worden nog steeds geen moderne bouwmaterialen gebruikt, waardoor Tenganan zijn authentieke sfeer houdt.
