Start
Start
- Het opstarten van een bedrijf op Bali is prijzig vanwege visa en vergunningen
- De meeste kansen liggen in toerisme en werk voor digitale nomaden
- Voor succes heb je geduld nodig met de lokale gewoontes en regelgeving
- Het opstarten van een bedrijf op Bali is prijzig vanwege visa en vergunningen
- De meeste kansen liggen in toerisme en werk voor digitale nomaden
- Voor succes heb je geduld nodig met de lokale gewoontes en regelgeving
Ondernemen op Bali: wat je moet regelen
Visum en verblijfsvergunningen voor ondernemers
Wil je gaan ondernemen op Bali? Dan moet je eerst het juiste visum regelen. Er zijn verschillende opties, elk met hun eigen voorwaarden en kosten.
Stel, je wilt echt een bedrijf opzetten en hier langere tijd blijven. Dan is een KITAS via een PT PMA vaak de standaard. Je hebt dan wel een flinke investering nodig: 10 miljard IDR. Dit visum is één tot twee jaar geldig en kost tussen de $1.200 en $2.500.
Wil je langer blijven en heb je bijvoorbeeld een huis op Bali of 2 miljard IDR te investeren? Dan kun je kiezen voor het Second Home Visa. Dit visum is vijf tot tien jaar geldig en kost tussen de $1.500 en $2.000.
Ben je er vooral tijdelijk, bijvoorbeeld om de markt te verkennen? Dan is het Business Visa (B211A) een optie. Je hoeft niet te investeren, maar het visum is maximaal 180 dagen geldig en kost $300 tot $500.
| Visumtype | Investering | Geldigheid | Kosten |
|---|---|---|---|
| KITAS via PT PMA | 10 mld IDR | 1-2 jaar | $1.200-$2.500 |
| Second Home Visa | 2 mld IDR of vastgoed | 5-10 jaar | $1.500-$2.000 |
| Business Visa (B211A) | n.v.t. | max 180 dagen | $300-$500 |
Sinds 2023 zijn de regels strenger geworden. Je krijgt te maken met meer controles, hogere kapitaaleisen en extra papierwerk als je je visum wilt verlengen. Je moet bijvoorbeeld laten zien dat je bedrijf echt actief is, belasting betaalt en elk jaar netjes rapporteert.
Bedrijf registreren en vergunningen regelen
Een bedrijf starten op Bali? Dan moet je je inschrijven bij verschillende instanties. Je begint bij het Ministerie van Recht en Mensenrechten. Daarna volgt registratie in het OSS-systeem. Je hebt een NIB (bedrijfsnummer), SIUP (handelsvergunning) en TDP (bedrijfsregistratie) nodig. Soms zijn er extra toestemmingen nodig, afhankelijk van je sector.
Let goed op de Negative Investment List. Die bepaalt in welke sectoren buitenlanders wel of niet mogen investeren. Denk aan beperkingen in landbouw, kleine winkels en sommige toeristische diensten.
Voor een PT PMA heb je minimaal 10 miljard IDR nodig, waarvan je bij de start al 2,5 miljard moet inleggen. Lokale bedrijven komen weg met minder kapitaal. Werk je in horeca of vastgoed? Dan zijn er vaak extra vergunningen en hogere investeringen nodig.
Bedrijfsstructuren: PT PMA of samenwerken met een lokale partner
Als buitenlandse ondernemer op Bali heb je grofweg twee keuzes: je start een PT PMA (volledig buitenlands bedrijf) of je werkt samen met een lokale partner via een nomineestructuur.
Met een PT PMA heb je zelf de touwtjes in handen en ben je juridisch beschermd. Je hebt wel minimaal twee aandeelhouders nodig, meer startkapitaal en je moet uitgebreider rapporteren. Je mag volledig eigenaar zijn, maar alleen in sectoren die openstaan voor buitenlanders.
Werk je samen met een lokale partner? Dan zijn de kapitaaleisen lager en kun je in sectoren ondernemen die anders gesloten zijn voor buitenlanders. Maar let op: juridisch ben je dan geen eigenaar. Je bent afhankelijk van het vertrouwen in je partner. Vooral in vastgoed en kleine horeca zie je deze constructie vaak. Wees je ervan bewust dat Indonesische rechtbanken geen buitenlands eigendom via nominee-structuren erkennen. Bij een conflict kun je je investering kwijtraken.
Belastingen voor ondernemers op Bali
Als ondernemer op Bali krijg je te maken met verschillende belastingen. Hier zie je de belangrijkste op een rij:
| Belasting | Tarief | Opmerking |
|---|---|---|
| Vennootschapsbelasting | 22% | Over nettowinst |
| Omzetbelasting | 11% | Boven 4,8 mld IDR |
| Dividendbelasting | 20% | Verlaagd bij verdrag |
| Inkomstenbelasting | tot 35% | Afhankelijk van inkomen |
Je moet elke maand vóór de 15e rapporteren en elk jaar vóór 31 maart via het online belastingportaal. Ben je te laat? Dan krijg je een boete van 2% per maand, plus extra sancties. Indonesië heeft belastingverdragen met onder andere Nederland, Australië en Singapore. Zo voorkom je dubbele belasting.
Zakelijke mogelijkheden en sectoren op Bali
Waar veel starters op Bali voor kiezen (toerisme, digitale nomaden, wellness)
Veel ondernemers starten in de toeristische sector. Denk aan kleinschalige hotels, eco-lodges of unieke ervaringen zoals culinaire reizen, spirituele retreats en avontuurlijke tours. Steeds meer reizigers zoeken naar duurzame en echte activiteiten.
Ook de markt voor digitale nomaden groeit snel. Overal op het eiland vind je co-working spaces, techbedrijven en online bureaus. Het internet is snel, werkplekken zijn flexibel en er zijn vaak netwerkbijeenkomsten. Stel je voor: je werkt ’s ochtends in een co-working space in Canggu en sluit de dag af met een surfles.
De wellness-sector is ook booming. Traditionele Balinese behandelingen worden gecombineerd met moderne trends als detox en holistische retreats. Lokale healers werken samen met internationale specialisten, wat zorgt voor bijzondere wellness-ervaringen.
Starters die het gemaakt hebben op Bali
Succesvolle ondernemers op Bali weten goed in te spelen op veranderingen en lokale kansen. Kijk bijvoorbeeld naar Green School Bali, een innovatieve school die duurzaamheid centraal zet. Ondanks uitdagingen met vergunningen en integratie is het concept nu wereldwijd bekend.
Hubud Co-working was de eerste grote werkplek voor digitale nomaden in Ubud. Ondanks problemen met regels en infrastructuur, trok het veel internationale werkers aan. Motion Fitness Bali combineert lokale tradities met internationale standaarden in hun fitness- en wellnessconcept en heeft nu meerdere locaties. Bali Silent Retreat richt zich op mensen die stilte en natuur zoeken, en trekt bezoekers van over de hele wereld.
Milieuvriendelijk ondernemen op Bali
Milieuvriendelijkheid wordt steeds belangrijker op Bali. Bedrijven spelen hierop in door afval te scheiden, te recyclen en plasticvrije verpakkingen te gebruiken. Initiatieven als EcoBali en Avani zijn actief met recycling en composteren. Bye Bye Plastic Bags werkt samen met scholen en bedrijven om het gebruik van plastic terug te dringen.
In de landbouw zie je projecten rond biologische teelt en samenwerking met lokale boeren. De overheid stelt strengere eisen aan afvalscheiding, watergebruik en bouwmaterialen. Je kunt als ondernemer certificaten halen via Bali Green Province. Samenwerken met organisaties als ROLE Foundation en IDEP Foundation geeft je toegang tot kennis en netwerken. Een milieuvriendelijke aanpak trekt bewuste reizigers en investeerders aan, en kan je op termijn geld besparen.
Zakelijk werken en ondernemen op Bali
Co-working spaces en startup hubs op Bali
Op Bali zijn veel co-working spaces en startup hubs. Je vindt er werkplekken van basic tot luxe, vaak met extra’s zoals vergaderruimtes, podcaststudio’s en wellness-faciliteiten. Een dagpas kost ongeveer 150.000 IDR. Voor een maandabonnement betaal je tussen de 2 en 4 miljoen IDR. Wil je meer privacy? Dan kun je een eigen kantoorruimte huren.
De meeste co-working plekken zijn gericht op community. Sommige focussen op technologie, creativiteit, duurzaamheid of welzijn. Er zijn vaak workshops, meetups en hackathons. Zo ontmoet je makkelijk nieuwe mensen en deel je kennis. Ben je net gestart? Locaties als Startup Bali, Livit Hub en Kumpul bieden begeleiding, startkapitaal en contact met investeerders. Door de vele evenementen bouw je snel een netwerk op, ook internationaal.
Waar vestig je je bedrijf op Bali?
Canggu is populair bij digitale nomaden en jonge ondernemers. Kantoorruimte kost hier tussen de $500 en $2.000 per maand. Je vindt er goede wifi, veel cafés en een internationale sfeer. Ideaal voor tech- en creatieve bedrijven.
Ubud is rustiger en cultureler, met lagere huurprijzen dan Canggu. Deze plek is fijn als je je richt op welzijn en duurzaamheid, mede door de aanwezigheid van kunstenaars en healers.
Seminyak staat bekend om luxe toerisme. De huren zijn hier hoger en je komt er veel expats en toeristen tegen. Dit maakt het een goede plek voor bedrijven in de high-end horeca en retail.
Sanur heeft een rustigere, meer traditionele sfeer en een wat oudere expatgemeenschap. Door de stabiele infrastructuur is het aantrekkelijk voor familiebedrijven en wellness-ondernemingen.
Door nieuwe wegen, zoals de snelweg, worden ook gebieden in West- en Noord-Bali steeds interessanter voor zakelijke investeringen.
Bankzaken en financiën voor ondernemers
Bankzaken regelen op Bali vraagt wat voorbereiding. Om een zakelijke rekening te openen, moet je bedrijf geregistreerd zijn als PT PMA of PT lokal, heb je een belastingnummer (NPWP) nodig en een geldige verblijfsvergunning. Veel ondernemers kiezen voor lokale banken zoals BCA, Mandiri of BNI, maar je kunt ook terecht bij internationale banken als HSBC en Standard Chartered.
Als buitenlander heb je een KITAS (verblijfsvergunning) nodig voor een persoonlijke rekening. Voor zakelijke rekeningen moeten vaak alle aandeelhouders persoonlijk langskomen. Reken op maandelijkse kosten tussen de 50.000 en 200.000 IDR. Internationale transacties kosten meestal 0,5 tot 1 procent, plus een marge op de wisselkoers.
Voor betalingen naar het buitenland gebruiken veel ondernemers diensten als Wise, Payoneer of PayPal. Lokale fintechs zoals Xendit zijn populair bij e-commerce bedrijven. Let op: bedragen boven 100 miljoen IDR moeten worden gemeld en voor het overmaken van kapitaal naar het buitenland heb je toestemming nodig van Bank Indonesia.
Zakelijke cultuur en werken met personeel
Zakendoen op Bali: tradities en omgangsvormen
Op Bali zijn zakelijke gewoontes sterk verbonden met tradities, religie en sociale verhoudingen. Mensen communiceren vaak indirect en respecteren hiërarchie. Openlijke kritiek vermijden ze liever, omdat gezichtsbehoud belangrijk is.
Religieuze feestdagen zoals Galungan en Nyepi hebben invloed op werktijden en de beschikbaarheid van personeel. Bij onderhandelingen draait het om geduld en relatieopbouw. Zakelijke gesprekken beginnen meestal informeel. Door samen te eten of naar lokale evenementen te gaan, bouw je vertrouwen op. Dat is de basis voor langdurige samenwerking.
Personeel aannemen en arbeidsregels op Bali
Personeel aannemen op Bali? Je vindt mensen via platforms als JobStreet en Karir.com, maar ook via persoonlijke contacten en bureaus. De proeftijd duurt maximaal drie maanden. Contracten kunnen tijdelijk of vast zijn, maar moeten altijd op papier staan met duidelijke afspraken over salaris, werktijden en extra’s.
Het minimumloon verschilt per regio. In Badung ligt dit rond 2,9 miljoen IDR per maand (2024). Als werkgever moet je zorgen voor sociale zekerheid (BPJS), vakantiegeld (THR) en pensioenbijdragen. Bij ontslag gelden strikte regels, inclusief verplichte vergoedingen gebaseerd op dienstjaren. Wil je personeel behouden? Bied training, doorgroeimogelijkheden en respecteer de lokale cultuur.
Netwerken en ondernemersgroepen op Bali
Op Bali draait zakelijk succes vaak om je netwerk. Er zijn verschillende groepen voor ondernemers en expats, zoals Hubud community events, Bali Business Club, BNI en EO Bali. Ook branchespecifieke verenigingen zoals de Bali Hotels Association, Startup Bali en Bali Creative Community bieden waardevolle contacten.
Tijdens maandelijkse bijeenkomsten, pitch-avonden en seminars ontmoet je andere professionals en kun je relaties opbouwen. Door actief mee te doen aan lokale evenementen en projecten ontstaan vaak nieuwe samenwerkingen en zakelijke kansen.
Uitdagingen bij ondernemen op Bali en antwoorden
Ondernemen op Bali heeft zijn eigen uitdagingen. Bureaucratie zorgt voor trage processen en veel papierwerk, maar lokale adviseurs kunnen je helpen. Corruptie komt voor, dus houd je aan de regels en leg afspraken schriftelijk vast.
Problemen met stroom en internet zijn niet ongewoon. Investeer daarom in back-up voorzieningen. Door het seizoensgebonden toerisme kunnen inkomsten sterk wisselen. Dit kun je opvangen door je aanbod en doelgroep te spreiden.
Bij juridische zaken is het slim om contracten door lokale advocaten te laten opstellen en geschillen via arbitrage of de lokale rechtbank af te handelen.
Financiering regelen voor je bedrijf op Bali
Financiering regelen op Bali kan op verschillende manieren. Angel investors vind je via netwerken als de Bali Investment Club en internationale investeerders die het eiland bezoeken. Venture capital firma’s uit de regio, zoals East Ventures en Convergence Ventures, hebben interesse in lokale bedrijven.
Crowdfunding via platforms als Kitabisa en Kickstarter werkt vooral goed voor creatieve en sociale projecten. Overheidssubsidies zijn beperkt en richten zich vooral op landbouw, duurzaamheid en toerisme.
Pitch-evenementen zoals Startup Weekend Bali, Seedstars Bali en Livit Demo Days brengen je in contact met investeerders en mentoren. Met een goed netwerk, marktkennis en een sterke business case vergroot je je kans op financiering.
